QUALQUES ENTRESENHAS-p16

Quand doas consonantas diferentas se seguisson, la primièira se pronóncia pas, la segonda se redobla :


bt dins dissabte... (d i 's a t t e)

ct dins acte, rector... ('a t t e), (r e t 't u)

gn dins signar, signe, signaire... (s i n 'n a), ('s i n n e), (s i n 'n a i r e)

pt dins recaptar, acceptar... (r e k a t 't a), (a t s e t't a)

tl dins espatla, amètla... (e s 'p a l l ) , (a 'm l l )

tm dins setmana... (s e m' m a n )

tn dins reguitnar... (r e g u i n'n a :)

cm dins Jacme... ('z a m m e) / 't z a m m e) / 'dzamme / 't ò a m m e), segon los airals.


4./ ACCENTUACION : v. accents occitans, p. 38.

* sus la finala - dins totes los mots que s'acaban per una consonanta autra que S (part per la tresena persona del plural dels vèrbs) e per un diftong : aimar, pecat, disent, camin, cantam, sabon (pèira de sabon), desrei, papagai... (ai 'ma:), (pe 'kat), (di 'sen), (ka'mi), (kan 'tan), (sa 'bu), (des 'rei), (papa 'gai)


* sus la penultièma - dins totes los mots que s'acaban per S, per una vocala, plus la tresena persona del plural dels vèrbs:

lana, lèbre, carri, lanas, lèbres, carris, Maria, Anna, Lidia, Marina, cantan,florisson, escrivon, sabon (del vèrb saber) ('l a n ), ('l b r e), ('k a r r i), ('l a n s), ('l b r e s), ('k a r r i s), (m a r'i ) ('a n n ), (lid 'i ), (ma'rin ), ('kantu), (flu 'risu), (es 'kribu), ('sabu)


* Totes los autres mots qu'escapan a las doas règlas çaisús an un accent agut o grèu que marca la sillaba accentuada:

véser, plegadís, amorós, Rodés, Sant Tropés, cobés, pertús, Marià, Annà, Lidià, Marinà... ('b e z e), (,p l e g a 'd i s), (,a m u 'r u s), (r u 'd e s), (,s a n t r u 'p e s), (k u 'b e s), (p e r 't y s), (m a r i 'a), (a n 'n a), (l i d i 'a), (m a r i 'n a)


De notar :


1. Dins los derivats d'un tèrme simple, la tonica se desplaça, e l'accent escrich se marca o pas sus la tonica novèla se necessari : pòt, potarra, potàs - uèlh, ulhada, ulhièira - fèrre, ferrat, ferrièr - cèrca, cercaire - gòrja, gorjada, gorgièr - pòst, posterior - còp, copaire - cobés, cobesiá - amistós, amistosament - vent, ventàs, ventós - sabent, sabentàs, sabentós...


2. Dins los compausats (quina que siá la composicion), e lors derivats, en règla generala cada tèrme sèrva sa tonica, e l'accent se marca o pas se necessari : lèva-matin, aiga-nèu, pòrta-fenèstra, còl tòrta, bèl uèlh, pè de cèrvia, uèlh de buòu, cèrcapotz, bèrcadent, gòrjabadat, pèterrós, mièjanuèch, miègjornal, trucataulièr, subrepés, çaisús, çaijós...


3. D'unas excepcions : aicisèm (aisi 's n), paisbassòl (paiba 's l) que son de tèrmes bravament utilizats dins de zònas limitadas d'Occitània (Tarn-Nòrd-èst e Roergue-Sud per aicestes dos). Mai que probable que i deu aver d'exemples aital endacòm mai.


5./ FORMACION DELS MOTS AMB DE PREFIXES :


de- * del lat. de (movement en general) : deambular, debanar... (deamby 'la :), (deba 'na :) (movement de naut en bas) : declinar, decantar... (dekli 'na :), (dekan 'ta :) * del lat. dis (alunhament, separacion, negacion) : desanisar, desbanar, desabilhar (dezani 'za :), (desba 'na :) ...


des- * del lat. dis (contrari, separacion, alunhament, inversion, disjonccion) : desacostumar, desagradar, desbosigar, descauç, desclavelar, desconflar, descridar, desenfornar, desgarnir, desjuntar, desondrar, desparaular, despenjar, despondre, desruscar, destetar, desvariar...


(d e z a k u s t y 'm a :), (d e z a g r a 'd a :), (d e s b u z i 'g a :), (d e s 'k a u s), (d e s k l a b e 'l a :), (d e s k u 'f l a :), (d e s k r i 'd a :), (d e z e n f u r 'n a :), (d e z g a r 'n i :), (d e z y n 't a : / d e t z- / d e d z - / d e tò y- segon los airals), (d e z u n 'd r a :), (d e s p a r a u 'l a :), (d e s p e n 'z a : / ...tz- / ...dz / ...tò- segon los airals), (d e s p u n 'd r e), (d e r r y s 'k a :), (d e s t e 't a :), (d e b a 'r i a :)

De notar la « s » abusiva, mas atestada, de « deslargar » p. 338.


Es practicament impossible de dessobtar una règla per la causida entre l'emplec de « de-» ou de « des- », de tant que son enrambolhadas las formacions sabentas o popularas dels tèrmes formats amb los dos prefixes çaisús.


es- per amodar una accion , e que, de còps, se muda en « en- » o en « em- » dins la prononciacion :

esborniar, esbosenar, escabassar, escalfar, escapitar, esfregir, esmerçar, espelhandrar, esterrussar, estripar, esventrar...

(e s b u r 'n i a :), (e s b u z e 'n a :), (e s k a b a 's a :), (e s k a l 'f a :), (e s k a p i 't a :), (e s f r e 'z i : / ...tz / ...dz / ...tò segon los airals), (e m m e r 's a :), (e s p e l i a n 'd r a :), (e s t e r r y 's a :) (e s t r i 'p a :), (e n v e n 't r a :)... Arriba sovent qu'un d parasit se venga plantar davant es : descambiar, descapar... (d e s k a m 'b i a :), (d e s k a 'p a :)

eiss- davant una vocala se pronóncia plan sovent « is » : eissalabre, eissagar, eissam, eissamar,eissancar, eissarpa, eissart, eissaurar, eissaurit, eissaurelhar, eissecar, eissegar, eisselhon, eissemar, eisserbar, eisserment, eisselse, eissigalar, eissirpe, eissivernar, eissoblidar, eissolelhar, eissordar, eissuch ...


(i s a 'l a b r e), (i s a 'g a :), (i 's a n), (i s a 'm a :) (i s a n 'k a :), (i 's a r p ) (i 's a r t), (i s a u 'r a :), (i s a u 'r i t), (i s a u r e 'l i a :), (i s e 'k a :), (i s e 'g a :), (i s e 'l i u), (i s e 'm a :), (i s e r 'b a :), (i s e r 'm e n t), (i 's e l z e), (i s i g a 'l a :), (i 's i r p e), (i s i b e r 'n a :), (i s u p l i 'd a :), (i s u l e 'i a :) / (i s u l e 'l i a :), (i s u r 'd a :), (i 's y t z) / (i 's y d z) / (i 's y t ò ) segon los airals.


re- qu'existís, ça que la, per marcar una repeticion : rebais, rebolit, recalfat, recurar, refendre, refrescar, regisclar, remausar, renòç, repic, ressopet, revendeire, revengut... :

(r e 'b a i s), (r e b u 'l i t), (r e k a l 'f a t), (r e k y 'r a :), (r e 'f e n d r e), (r e f r e s 'k a :), (r e z i s 'k l a : / r e t z i s 'k l a : / r e d z i s 'k l a : / r e t ò i s 'k l a segon los airals) (r e m a u 'z a :), (r e 'n s), (r e 'p i k), (r e s u 'p et ), (r e b e n 'd e i r e), (r e b e n 'g y t)...


Mas en règla generala, pels vèrbs, aquela repeticion se vira per « tornar + l'infinitiu » :

Tornarà plòure. S'es tornat maridar. L'as tornat véser. Torna-o-dire... (,turna'ra 'pl ure), (,sestur 'natmari 'dar :), (,lastur 'nat 'beze), (,turn zu'dire)


16